Nobel Prize II

Tôi không có ý định dự đoán ai sẽ được trao giải Nobel kinh tế trong vài giờ nữa (thực ra tôi cũng không có khả năng dự đoán), nhưng không thể không viết vài dòng về tính relevance của giải Nobel Kinh tế nói chung như nhiều econblogs khác. Hôm qua Christopher Swann (Reuters) viết một bài đả kích mạnh mẽ giải thưởng này và đề nghị bãi bỏ. Trong bài viết này, Swann trích dẫn lại lời của Friedrich Hayek khi ông được trao giải năm 1974 rằng chính bản thân Hayek cũng không tán thành việc trao giải Nobel Kinh tế. Hôm nay đến lượt Alan Beattie (Financial Times), mặc dù nói ủng hộ giải thưởng này nhưng trích dẫn Keynes cho rằng các nhà kinh tế nên "khiêm tốn" hơn trong công việc và ngành học của mình, gián tiếp cho rằng kinh tế không nên "sánh vai" với các ngành khoa học khác trong hệ thống giải thưởng Nobel.

Keynes và Hayek có quan điểm khác nhau về vai trò của nhà nước, nhưng cả hai bộ óc vĩ đại này đều lo ngại sự ảnh hưởng của một vài cá nhân, dù rất giỏi, đến chính sách kinh tế của một quốc gia. Giải Nobel Kinh tế, sau khi giúp cho người đoạt giải trở nên nổi tiếng, rất có thể là một công cụ giúp leverage việc implementation các quan điểm, lý thuyết, mô hình kinh tế của một cá nhân hay trường phái kinh tế vào cuộc sống. Điều này đi ngược lại một điều kiện bất biến trong kinh tế học: fair and open competition luôn luôn có lợi.

Nếu được bỏ phiếu, tôi sẽ nghiêng về phía đề nghị hủy bỏ giải Nobel này. Không phải các nhà kinh tế học xuất sắc không đáng được vinh danh, mà vì không nên để giải Nobel trao một social status rất quan trọng cho một vài cá nhân có thể gây ảnh hưởng đến chính sách và public opinion (vd Krugman hiện tại). Nếu cần vinh danh các nhà kinh tế học, hãy sử dụng những giải thưởng có tính chuyên môn và nội bộ như John Bates Clark Medal.

Update (13/10): Elinor Ostrom và Oliver Williamson được trao giải Nobel Kinh tế năm nay. Cũng như đa số các nhà kinh tế (theo Steve Levitt là 80%) tôi đã nghe đến tên tuổi lẫy lừng của Williamson, người đáng ra phải được giải cùng thời với Douglass North, nhưng hầu như không biết gì về Ostrom. Tuy nhiên đọc những reviews ở đây và nhận xét của Paul Romer, một ứng cử viên nặng ký khác, có thể thấy giải cho Elinor Ostrom rất xứng đáng. Đợi bạn Quốc Anh viết bài review về các công trình của Ostrom sau.

Một nhận xét thú vị của Barry Ritholtz là giải Nobel Kinh tế năm nay đã khẳng định một lần nữa EMH của Eugene Fama không đúng. Trước khi giải được công bố, Fama là người có tỷ lệ cá cược thấp nhất (2/1), nghĩa là có xác suất thắng giải lớn nhất theo quan điểm của "market" (trong khi Williamson chỉ là 50/1). Như vậy nếu EMH đúng thì Fama phải được trao giải năm nay nhưng thực tế đã không xảy ra như vậy. Thực ra ngay từ lúc Obama được trao giải Nobel Hòa bình, đã có nhiều người nghi ngờ khả năng "efficient prediction" của thị trường cá cược.

Tuy vậy quan điểm của tôi vẫn là nên bỏ giải thưởng này, hoặc theo như Steve Levitt dự đoán, giải Nobel Kinh tế có thể một ngày nào đó trở thành Nobel in Social Science, xa rời dần những lý thuyết quá abstract và thiếu tính thực tế. Giải Nobel, có thể khởi thủy có mục đích khác, hiện tại đã trở thành một giải thưởng quốc tế cho các đóng góp của các nhà khoa học cho nhân loại nói chung. Nó đã vượt ra khỏi khuôn khổ vinh danh đóng góp của một cá nhân trong một ngành khoa học nào đó vì mức độ popularity của nó.

Bởi vậy, như tôi đã lập luận ở trên, cái social status mà nó đem lại cho người đoạt giải lớn hơn rất nhiều những giải thưởng chuyên ngành khác như Fields của toán học hay Clark của kinh tế học. Rất có thể một cá nhân đoạt giải sẽ sử dụng cái social status này của mình để áp đảo những trường phái/lý thuyết khác. Đặc biệt trong kinh tế, nơi mà sự đúng sai không rõ ràng và vĩnh cửu, giải Nobel có thể đem lại những ảnh hưởng không mong muốn cho xã hội khi một lý thuyết/tư tưởng kinh tế được áp đặt vào các chính sách quốc gia.

Giải pháp trao giải đồng thời cho hai trường phái trái ngược nhau mà bạn Quốc Anh đề suất xuất có thể giúp ích phần nào nhưng không triệt để. Thử tưởng tượng năm ngoái giải được trao đồng thời cho cả Krugman và Cochrane, liệu Cochrane có gây ảnh hưởng vào public opinion như Krugman hay không? Vấn đề là không phải ai cũng là/muốn là public intellectual và kinh tế học có lẽ là ngành khoa học hiện có ảnh hưởng nhất vào các chính sách quốc gia, phần nào đó được định hình từ public opinion đã được định hướng bởi các public intellectual. Một giải pháp nữa theo tôi Nobel Prize Committee đã và đang áp dụng là chỉ trao giải Nobel Kinh tế cho những người đã ở cuối sự nghiệp, tuy nhiên vẫn có ngoại lệ.

Nếu không có giải Nobel Kinh tế, biết đâu các nhà kinh tế sẽ khiêm tốn giống các dentist hơn là cố gắng trở thành các worldly-philosopher.

Note: Mặc dù tôi cùng quan điểm với Christopher Swann, tôi chỉ reference đến bài của Swann vì câu trích dẫn Hayek. Nhiều lập luận trong bài viết đó không đúng, vd đoạn nói về ảnh hưởng của Black-Scholes-Merton option pricing vào cuộc khủng hoảng 1987 hay buộc tội Markorwitz với Value-at-Risk vào cuộc khủng hoảng hiện tại.